DỰ ÁN FORMOSA: “Phép vua” đang thua “lệ làng”! Cập nhật lúc 08:59  Mới đây dư luận bỗng giật mình khi tiếp cận thông tin xung quanh kết luận của Tổng Thanh tra Chính phủ về những sai phạm của tỉnh Hà Tĩnh trong việc đặc biệt ưu ái đối với Dự án Đầu tư và xây dựng Nhà máy Liên hợp luyện thép và cảng nước sâu Sơn Dương (Dự án Formosa), do Công ty TNHH gang thép Hưng Nghiệp Formosa Đài Loan làm chủ đầu tư. Lâu nay, tình trạng “trên bảo dưới không nghe”, “bất tuân thượng lệnh” vẫn xảy ra ở nơi này nơi nọ và cấp sai phạm thường là cấp xã, phường, quận, huyện. Ít có trường hợp cấp tỉnh dám vượt quyền trong các quyết định kinh tế xã hội ở địa bàn. Tuy nhiên, mới đây dư luận bỗng giật mình khi tiếp cận thông tin xung quanh kết luận của Tổng Thanh tra Chính phủ về những sai phạm của tỉnh Hà Tĩnh trong việc đặc biệt ưu ái đối với Dự án Đầu tư và xây dựng Nhà máy Liên hợp luyện thép và cảng nước sâu Sơn Dương (Dự án Formosa), do Công ty TNHH gang thép Hưng Nghiệp Formosa Đài Loan làm chủ đầu tư. Kết luận của Thanh tra Chính phủ (TTCP) vừa công bố nêu rõ, Dự án Formosa đã được Ban Quản lý Khu kinh tế Vũng Áng cấp phép đầu tư với thời hạn 70 năm bất chấp điều 52 của Luật Đầu tư quy định thời hạn hoạt động của dự án nước ngoài phải phù hợp với yêu cầu hoạt động của dự án và không quá 50 năm. Đối chiếu với hồ sơ tại thời điểm thanh tra, TTCP cho biết, Chính phủ chưa có ý kiến cho phép thời hạn hoạt động của dự án trên 50 năm. Một góc Dự án Formosa Đáng chú ý, Dự án FDI này nằm trong khu vực khá nhạy cảm gồm cảng biển khu vực liên quan đến an ninh quốc phòng nên cần phải được xác định rõ để tạo ra sự đồng thuận cũng như trong quá trình triển khai và quản lý hoạt động dự án sau đầu tư. TTCP kiến nghị Thủ tướng chỉ đạo kiểm điểm nghiêm túc các tập thể, cá nhân có liên quan đến sai phạm. Đồng thời giao Bộ Kế hoạch - Đầu tư, Bộ Tài chính, Bộ Tài nguyên & Môi trường, Bộ Quốc phòng, Bộ Công an xem xét các vấn đề liên quan đến việc cấp phép đầu tư cho Dự án Formosa cũng như việc đảm bảo an ninh quốc phòng. Kết luận thanh tra này đã được Thủ tướng Chính phủ đồng ý và giao UBND tỉnh Hà Tĩnh thực hiện những kiến nghị của thanh tra; khẩn trương kiểm tra xử lý chấn chỉnh công tác thu hồi đất, bồi thường giải phóng mặt bằng Khu kinh tế Vũng Áng, huyện Kỳ Anh. TTCP chỉ rõ, Ban Quản lý Khu kinh tế Vũng Áng còn áp dụng chính sách ưu đãi đầu tư cho Công ty Formosa được miễn tiền thuê đất trong thời hạn 15 năm và chỉ thu tiền thuê đất trong thời hạn 55 năm. Trong hợp đồng ký năm 2009 giữa 2 bên thì Công ty Formosa được thuê hơn 33 triệu m2 đất, mặt nước trên địa bàn 5 xã thuộc huyện Kỳ Anh, với giá thuê đất là 80 đồng/m2/năm, giá thuê mặt nước là 10 triệu đồng/km2/năm. Theo TTCP, qua đối chiếu, so sánh tiền thuê đất, mặt nước tính theo quy định về giá đất tại thời điểm bàn giao với tiền thuê đất, mặt nước theo hợp đồng còn tính thiếu số tiền hơn 46 tỉ đồng. Tính đến thời điểm kết thúc thanh tra, Công ty Formosa vẫn chưa kê khai và chưa nộp khoản tiền 136,76 tỉ đồng thuế tài nguyên và phí bảo vệ môi trường đối với việc khai thác cát từ biển dùng để san lấp mặt bằng xây dựng dự án. TTCP xác định đã có dấu hiệu buông lỏng quản lý sử dụng đất đai tại một số địa phương trên địa bàn tỉnh một thời gian dài, là nguyên nhân trực tiếp dẫn đến khiếu nại, tranh chấp, cá biệt đã có nơi phát sinh tranh chấp gay gắt, phức tạp. Đặc biệt, công tác thu hồi đất, bồi thường giải phóng mặt bằng tại huyện Kỳ Anh để lấy đất cho dự án Formosa đã xảy ra “một số khuyết điểm lớn, gây thất thoát cho Nhà nước và tiềm ẩn khiếu kiện phức tạp”. Cụ thể, UBND tỉnh đã phê duyệt dự toán bồi thường hỗ trợ thực hiện Dự án Formosa đối với hơn 90ha đất được ghi là “đất tranh chấp” với số tiền bồi thường là gần 33 tỉ đồng. Hội đồng giải phóng mặt bằng đã chi trả cho các hộ gia đình, cá nhân mà không kiểm tra làm rõ việc tranh chấp (kiểm tra trên hồ sơ địa chính cho thấy các diện tích này là đất công do UBND đang quản lý) biểu hiện sự thiếu minh bạch. Bên cạnh đó, UBND tỉnh cũng đã phê duyệt cho Hội đồng bồi thường giải phóng mặt bằng huyện Kỳ Anh thống kê, lập phương án bồi thường gần 42ha đất công ích do UBND xã đang quản lý cho các hộ gia đình, cá nhân với số tiền hơn 15,5 tỉ đồng. Theo TTCP, việc bồi thường đất công ích trong trường hợp này là không đúng với luật Đất đai, có dấu hiệu vi phạm pháp luật. Qua kiểm tra 1.120 gói thầu xây lắp tại 402 dự án cấp huyện, sở được UBND tỉnh giao làm chủ đầu tư, TTCP phát hiện có tới 664 gói thầu (chiếm gần 60%) được UBND tỉnh Hà Tĩnh cho phép thực hiện đấu thầu hạn chế và chỉ định thầu sai với quy định Luật Đấu thầu, Luật Xây dựng. Mặt khác, trong số 404 gói thầu được lựa chọn hình thức đấu thầu hạn chế có tới hơn 60% chậm tiến độ và đã phải thực hiện bù giá vật liệu, nhân công với số tiền hơn 40 tỉ đồng. Trong 260 gói thầu chỉ định có hơn 33% gói chậm tiến độ, phải thực hiện bù giá hơn 3,5 tỉ đồng. Ngoài nguyên nhân khách quan, TTCP lưu ý nhiều nhà thầu có năng lực tài chính lẫn tổ chức thi công rất yếu. Một số gói thầu do điều kiện địa chất thi công khó khăn nhưng không được chỉ ra từ khâu khảo sát, lập phương án, phê duyệt kế hoạch đấu thầu không sát thực tế. Việc chỉ định thầu và đấu thầu hạn chế không chỉ ảnh hưởng đến tiến độ, tăng giá trị quyết toán mà còn gây lãng phí cho ngân sách Nhà nước. Đáng chú ý, qua kiểm tra dự án đầu tư xây dựng hệ thống cấp nước cho Khu Công nghiệp Vũng Áng, TTCP phát hiện có hiện tượng chỉ định thầu bất thường. Cụ thể, dự án này được UBND tỉnh giao cho Công ty Cổ phần Đầu tư và Phát triển Vũng Áng làm chủ đầu tư với tổng mức đầu tư hơn 4.400 tỉ đồng. Trong đó, ngân sách Nhà nước hỗ trợ hơn 1.200 tỉ đồng. Tuy nhiên, UBND tỉnh chọn chủ đầu tư là đơn vị không có chuyên môn, chưa có kinh nghiệm trong dự án có quy mô và tổng mức đầu tư lớn. Mặc dù công trình có sử dụng vốn ngân sách nhưng chủ đầu tư đã thực hiện chỉ định thầu, trong đó có việc chỉ định cả cổ đông của chủ đầu tư làm nhà thầu trong khi chưa được phép, vi phạm Luật Đấu thầu. Ngày 3/3 Chủ nhiệm Văn phòng Chính phủ Nguyễn Văn Nên cho biết, Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng ký 2 công văn, nội dung là hoan nghênh tinh thần làm việc một cách khách quan của Thanh tra Chính phủ. Và Thủ tướng cũng thống nhất với đề xuất của Bộ Kế hoạch - Đầu tư về việc duy trì thời hạn cấp giấy chứng nhận đầu tư đối với dự án này là 70 năm. Thủ tướng cũng đồng ý với ý kiến của Bộ Tài chính về việc thực hiện các chính sách theo đúng quy định của pháp luật về thuế cũng như các nghĩa vụ tài chính khác đối với nhà đầu tư. Về vấn đề Vũng Áng là một khu vực nhạy cảm về quốc phòng an ninh, dự án đầu tư tại đây gây lo ngại khi tập trung tới hàng nghìn người nước ngoài sinh sống, làm việc, Bộ trưởng Nguyễn Văn Nên khẳng định, Chính phủ rất chú trọng đến việc này. Khi các hoạt động đầu tư được triển khai ở khu vực, trong Dự án Formosa đều phải trình báo các ngành chức năng, các cơ quan quản lý. Quan điểm của Chính phủ là phát triển kinh tế luôn đi kèm với việc ổn định, đảm bảo an ninh trật tự, quốc phòng. Bảo Dân