Công quyền lộng hành:
Ai sẽ tôn trọng dân?
Cập nhật lúc 09:00
Vụ khám xét tiệm vàng Hoàng Mai đã gây xôn xao dư luận.
(Ảnh: doisongphapluat.com)
(PLO)
- Những ngày qua, vụ việc bắt quả tang việc mua bán trái phép 100 USD và
sau đó là khám xét, thu giữ một lượng lớn ngoại tệ, vàng ở tiệm vàng Hoàng
Mai (quận Bình Thạnh, TP.Hồ Chí Minh) đã và đang khiến dư luận “nổi cục tức
giận” cũng như đặt ra nhiều câu hỏi pháp lý.
Đặc biệt nhức nhối chính là câu hỏi: Ai
sẽ tôn trọng dân? Một khi các cơ quan chấp pháp thiếu thái độ tôn trọng người
dân, tôn trọng doanh nghiệp - dẫu họ có phạm tội quả tang chăng nữa - thì
nhiều sự trái khoáy sẽ vẫn còn tiếp diễn, thực sự là lực cản lớn cho phát
triển.
Vụ việc bắt đầu từ trưa ngày 24/4/2014,
sau khi có một người đàn ông bước vào tiệm vàng Hoàng Mai bán 100 USD. Trinh
sát kinh tế của Công an quận Bình Thạnh đã ập vào tiệm vàng, tiến hành khám
xét liên tục hơn 10 tiếng đồng hồ, thu giữ một lượng lớn ngoại tệ và 559
lượng vàng. Câu chuyện ầm ĩ này dường như vượt qua ranh giới một vụ án kinh
tế thông thường.
Công dân được pháp luật bảo vệ
Đây là nguyên tắc cơ bản được ghi trong
Hiến pháp và nhiều bộ luật của nước ta. Cụ thể hơn, pháp luật tôn trọng, bảo
vệ sức khỏe, tính mạng, danh dự, nhân phẩm, tài sản hợp pháp của mọi công
dân; việc xâm hại đến công dân, dù là tính mạng, sức khỏe hay tài sản... đều
thuộc vào vụ việc hình sự, được xử lý nghiêm khắc, thủ phạm xâm hại phải chịu
sự trừng trị đích đáng của pháp luật, thậm chí còn có thể bị loại vĩnh viễn
khỏi đời sống xã hội.
Trong vụ việc tiệm vàng Hoàng Mai, đứng
từ ngoài nhìn vào, người ta buộc lòng phải nghi ngờ sự tuân thủ pháp luật,
bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp cho công dân của Công an quận Bình Thạnh.
Nếu tiệm vàng Hoàng Mai chỉ vi phạm quy định về kinh doanh, thu đổi ngoại tệ
thì tại sao lực lượng chức năng cần khám xét toàn bộ cửa hàng?
Thông thường, như các chuyên gia ngành tài
chính - ngân hàng nhận định, cơ quan chức năng chỉ cần lập biên bản vi phạm
tại chỗ, xem xét tư cách kinh doanh của nơi vi phạm, đối chiếu các quy phạm
pháp luật rồi ra quyết định xử phạt là xong. Không cần khám xét, nếu đương sự
không có biểu hiện tẩu tán, giấu giếm tang vật! Không cần khám xét, thu giữ
những đồ vật, tài sản không liên quan trực tiếp đến hành vi vi phạm.
Không những pháp luật có quy định rõ ràng
cách thức ứng xử với từng loại hành vi vi phạm, mà còn nghiêm khắc ngăn chặn
bởi nếu người thừa hành công vụ dễ dàng “thừa gió bẻ măng” rất dễ phạm vào
những quyền và lợi ích hợp pháp khác của công dân, tổ chức; rất dễ lợi dụng
chức vụ, quyền hạn mà làm trái, làm ngược, làm sai nhiệm vụ chính yếu của
mình.
Công quyền: Hành xử phải chính
tắc
Đó vừa là yêu cầu hướng đến của một Nhà
nước pháp quyền, vừa là đòi hỏi của chính người dân - chủ thể của quyền lực
nhà nước. Một xã hội có trật tự, trị an là một xã hội tuân thủ pháp luật, lấy
pháp luật làm chuẩn mực hành xử cũng như trừng trị những vi phạm nếu có.
Còn ở vụ khám xét tiệm vàng Hoàng Mai, cái
sự chính tắc trong hành xử của cơ quan công quyền thật khiến cho người ta
muốn “phát điên”. Trước hết, người ta đã tiến hành khám xét một cơ sở kinh
doanh chỉ bằng một quyết định hành chính, trong khi khối lượng, trị giá tang
vật có liên quan lại “vượt khung” đến mức một vụ án hình sự.
Hơn thế nữa, dư luận không khỏi đặt câu
hỏi nghi ngờ: Vì sao một người, một cơ sở kinh doanh có hành vi vi phạm mà có
thể dám lớn tiếng đòi... chứng cứ đến như vậy? Phải chăng họ không vi phạm
đến mức ấy? Phải chăng những lý do cơ quan công quyền nêu ra để “thực hiện
các nghiệp vụ cần thiết” đã không đủ thuyết phục người dân? Và nếu lý do,
chứng cứ là không đủ, tại sao vẫn quyết khám xét, thu giữ? Chẳng nhẽ cơ quan
công an lại có thể hành xử kiểu “thà làm oan còn hơn bỏ lọt”?
Điều đáng trách hơn cả, chính là
ở chỗ tiệm vàng Hoàng Mai là một cơ sở kinh doanh. Việc khám xét, thu giữ, bắt
bớ (nếu có) luôn để lại những hậu quả vô cùng tai hại. Trong trường hợp bắt
đúng, khám xét và thu giữ đúng, cơ sở này đáng phải gánh chịu những sự xử lý
theo thẩm quyền và quy định của cơ quan chức năng.
Tuy nhiên, nếu khám xét mà chưa đủ cơ sở,
chưa đủ căn cứ, khi chứng cứ và tài liệu chưa thật đầy đủ để chứng minh hành
vi sai phạm, thì việc lực lượng chức năng ập vào khám xét, thu giữ như thế sẽ
khiến cơ sở kinh doanh ấy chỉ... còn nước đóng cửa.
Điều này là hoàn toàn có thật bởi tâm lý
người làm ăn kinh doanh cũng như đối tác của họ rất sợ có liên lụy đến cơ
quan công quyền, đặc biệt là cơ quan công an, thuế vụ, quản lý thị trường,
thanh tra... Chỉ cần nghe tin đồn một trong những cơ quan trên đang tiến hành
làm việc với doanh nghiệp A (dù chưa rõ việc gì) thì chắc chắn sẽ có không ít
đối tác làm ăn, kinh doanh với A đặt câu hỏi dò xét: “Bên đó có vấn đề gì
thế? Không có lửa sao lại có khói? Liệu có nên tiếp tục hợp đồng nữa hay
không?”.
Tâm lý e sợ các cơ quan công quyền chính
là tàn dư của một thời chúng ta quản lý nhà nước mà thiếu pháp luật, hoặc tuy
đã có nhưng pháp luật lại chưa đủ kín kẽ, chưa đủ bao quát hết các khía cạnh
của lĩnh vực mà nó điều chỉnh. Hiện trạng ấy đồng nghĩa với việc có nhiều kẽ
hở, nhiều cách hiểu sai lệch, hiểu nhiều cách trong vận dụng, thực thi pháp
luật, đưa đến tệ nhũng nhiễu và lạm quyền rồi từ đó dẫn đến sự e sợ theo kiểu
“tránh voi chả xấu mặt nào”.
Vì quá e sợ công quyền nên không ít công
dân, doanh nghiệp hình thành tâm lý hễ cơ quan công quyền “có mặt” tức là “có
vấn đề”, không ít thì nhiều thể nào cũng có lỗi nên “kẻ trong cuộc” thì hoang
mang, lo sợ, “chưa sai đã nhận rằng sai”, còn không ít kẻ thừa hành công
quyền càng vì thế mà được thế lấn tới, đem quyền hạn, nhiệm vụ của mình -
thậm chí, cả bộ sắc phục họ mang trên mình - ra làm một thứ “ngáo ộp” mà dọa
nạt, đe nẹt công dân, doanh nghiệp.
Những biểu hiện ấy đã được chỉ rõ “họ tên”
là tham nhũng, là tiêu cực, là lộng hành, là ban phát... khiến không ít lần
điều tra về chỉ số tín nhiệm của các doanh nghiệp, những địa phương lớn trong
cả nước đã bị xếp hạng bét bởi công dân, doanh nghiệp không biết kêu ai, chỉ
còn biết thể hiện thái độ qua... bảng biểu thăm dò vốn dĩ không cần viễt rõ
họ tên người được hỏi!
Tôn trọng từ dân: Khó lắm!
Nói “khó” ở đây có thể xem xét dưới hai
khía cạnh: Thái độ hành xử của cơ quan công quyền và mức độ hoàn thiện của hệ
thống pháp luật.
Ở khía cạnh thứ nhất, đó vốn vẫn là chuyện
khó khăn nhất trong công cuộc cải cách hành chính. Nền hành chính nhà nước
được vận hành bởi hệ thống các cơ quan mà trong đó lực lượng chính là công
chức, viên chức. Để có một công chức mẫn cán, có năng lực, có đạo đức, có
thái độ thừa hành công vụ đúng mực thì bản thân chuyện học hành, đào tạo bài
bản là chưa đủ. Họ còn cần một cơ chế làm việc đủ để hiểu rằng bản thân không
được phép lạm dụng hay làm sai chức phận, cần một hệ thống quản lý chặt chẽ
để dẫu có muốn họ cũng không thể làm sai và cuối cùng, có một mức thu nhập đủ
để chống lại mọi thứ cám dỗ hòng... biến họ thành kẻ chuyên làm sai!
Dẫu đã được bàn thảo trong nhiều hội nghị
và công trình nghiên cứu, vấn đề đạo đức công vụ vẫn luôn chiếm nhiều thời
gian, nhiều công sức và trăn trở hơn cả trong công cuộc cải cách nền hành
chính, đưa nền hành chính từ trạng thái ban phát, xin - cho sang trạng thái
hướng dẫn và phục vụ.
Còn ở khía cạnh thứ hai, không chỉ đòi hỏi
hoàn thiện pháp luật hành chính mà hơn thế nữa, cơ chế xử lý vi phạm cũng như
tố tụng liên quan đến các vụ án hành chính, kinh tế, hình sự... càng phải
được hoàn chỉnh trước một bước. Người dân, doanh nghiệp không phải là các
chuyên gia pháp lý, trong khi trách nhiệm của cơ quan công quyền chính là vừa
bảo vệ quyền, lợi ích hợp pháp của người dân, doanh nghiệp lại vừa phải kịp
thời đấu tranh, ngăn chặn các hành vi vi phạm, xâm hại đến các khách thể cần
bảo vệ.
Không được nhầm lẫn, chồng chéo kiểu “hình
sự hóa vụ án dân sự” hay “hành chính hóa một vụ án hình sự” đã đành, cơ quan
và nhân viên công quyền còn không được phép đem áp dụng một cách tùy tiện các
thủ tục, trình tự xử lý vi phạm hay tố tụng khi chưa đủ chứng cứ, dấu hiệu
như pháp luật đã quy định.
Pháp luật không được chậm trễ trong việc
ngăn chặn hành vi vi phạm nhưng việc ngăn chặn ấy cũng không cần thiết phải
làm một cách hấp tấp, vội vàng, non ẩu. Sự hấp tấp, vội vàng, non ẩu... đó
chính là những gì mà công luận đang “phán” cho cơ quan công an trong vụ việc
tiệm vàng Hoàng Mai những ngày qua.
Từ trái khoáy đến mất lòng tin:
Gần lắm!
Cơ quan công quyền chính là nơi thay mặt
người dân thực hiện quyền lực nhà nước, hay nói cách khác, họ chỉ là người
được dân trao quyền. Mọi sự lạm dụng quyền lực nhà nước đều đưa đến một hậu
quả tai hại là người dân không còn tin ở quyền lực nhà nước, không muốn tiếp
tục trao quyền lực của mình cho những kẻ lạm dụng, không hết lòng vì người
dân mà giữ công bằng, trật tự chung.
Từ vụ việc tiệm vàng Hoàng Mai, người dân
có cơ sở để lo sợ, một ngày nào đó chỉ vì đi sai làn đường mà cả xe hàng của
mình có thể bị gỡ tung và thiệt hại thì có lẽ phải “chờ đến mùa quýt sang
năm” cũng chưa chắc đã được đền bù. Thái độ lo sợ, mất lòng tin này ảnh hưởng
rất xấu đến uy tín của bất cứ nhà nước nào đang nỗ lực hướng đến một nhà nước
pháp quyền.
Vụ việc tiệm vàng Hoàng Mai rồi đây sẽ có
ngày “hai năm rõ mười” nhưng những trớ trêu, trái khoáy trong đó đang đặt ra
những câu hỏi rất nghiêm túc cho những ai muốn nỗ lực, quyết tâm cải cách
hành chính, nâng cao đạo đức công vụ và đặc biệt là muốn có những quy trình
tố tụng minh bạch, công bằng.
Lấy lại lòng tin của dân là việc rất khó
nhưng không phải là không thể. TP.Hồ Chí Minh - địa bàn đầu tàu của cả nước
về nhiều mặt - chắc chắn sẽ sớm đưa câu trả lời cuối cùng của mình ra trước
công luận và đến lúc ấy, công luận có thể công bằng phân xử xem ai sẽ và thật
lòng tôn trọng dân, thực sự lấy được lòng tin của người dân và cộng đồng
doanh nghiệp...
(Theo
PLVN) Thiện Phương
Tựa
đề của Kinh Bắc
|
Chủ Nhật, 4 tháng 5, 2014
Đăng ký:
Đăng Nhận xét (Atom)
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét