Y học và đạo đức

 

TS Trần Tuấn: Vì sao không nên tiêm dịch vụ vaccine COVID-19? Cập nhật lúc 10:42 TS Trần Tuấn - Trung tâm Nghiên cứu và Đào tạo Phát triển Cộng đồng (RTCCD) cho rằng, không nên tiêm dịch vụ vaccine vì “lợi bất cập hại”. Ông lo ngại, việc tổ chức tiêm vaccine dịch vụ sẽ mang lại cái lợi rất nhỏ, nhưng cái “hại” đưa lại cho công tác phòng chống dịch COVID-19 là rất lớn! Để hiểu rõ những lập luận của tác giả, Chuyên trang Đất Việt xin đăng tải bài phân tích chi tiết của ông dưới đây: chia sẻ Phóng to Vì sao không nên tiêm dịch vụ vaccine COVID-19? Lợi nhỏ, hại lớn? Tiêm chủng dịch vụ là hình thức cơ sở y tế (công, tư) thực hiện “bán dịch vụ tiêm vaccine phòng COVID-19” cho người có khả năng chi trả theo nguyên tắc “tiền trao, cháo múc”.  Phương châm phục vụ, là người càng trả nhiều tiền, càng có cơ hội cao giành "quyền được  tiêm  vaccine sớm, vaccine tốt"!. Dịch càng bùng phát dữ dội, yêu cầu triển khai tiêm vaccine càng khẩn cấp, lực lượng y tế càng có nguy cơ thiếu hụt, vaccine tốt càng khan hiếm trên thị trường , “giá tiêm chủng” càng được "điều chỉnh" cao theo thị trường "cung- cầu",  cơ hội dành được “quyền tiếp cận vaccine và quyền được tiêm vaccine tốt" càng "phân bổ lại" cho người có "khả năng chi trả nhiều hơn"! Đối tượng phục vụ của triển khai tiêm chủng dịch vụ, là trực tiếp số "tối thiểu" đó: Người có khả năng chi trả theo yêu cầu "doanh nghiệp y tế" đưa ra!  Thiểu số này, không luôn đồng nghĩa với người cần được tiêm vaccine sớm nhất, tạo hiệu lực chống dịch tốt nhất cho toàn cộng đồng!  Trong khi đó, tác động ngay lập tức là hệ thống nhân lực y tế bị phân hóa xoay theo "thị trường"! "Lợi nhuận" có sức mạnh siêu hình "điều phối" dòng chảy  nhân lực y tế đi theo phục vụ "cân bằng thu chi" sao cho "dương nhất"!  Nguồn cung vaccine từ bên ngoài đổ vào Việt nam  bị làm phức tạp lên, đưa lại nguy cơ phá vỡ các nguyên tắc đạo đức làm cơ sở cho hoạch định chính sách sử dụng vaccine trong chống dịch COVID-19 trên thế gới khi nguồn cung vaccine còn thiếu như hiện nay (Tài liệu tham khảo 1). Cụ thể với Việt nam, tiêm chủng dịch vụ sẽ thách thức chính sách tiêm vaccine lúc này đang cần được tuân thủ hơn bao giờ hết: - (1) Đảm bảo đưa lại lợi ích tối đa cho cộng đồng, giảm thiểu nhanh nhất sự lan truyền dịch bệnh, giảm số mắc có biểu hiện lâm sàng nặng phải điều trị ở bệnh viện, hạ thấp tỷ lệ tử vong; - (2) Giảm thiểu tối đa sự mất công bằng  trong chăm sóc sức khỏe- người/cộng đồng có nhu cầu chăm sóc khẩn thiết hơn, phải được tiếp cận chăm sóc sớm hơn; - (3) bảo vệ hệ thống y tế khỏi nguy cơ bị khủng hoảng thiếu nhân lực, nhằm đáp ứng yêu cầu khẩn cấp  chống dịch một cách hiệu quả, đồng bộ và bền vững theo thời gian dịch lưu hành;   - (4) Đảm bảo minh bạch và giải trình trách nhiệm trên toàn hệ thống chống dịch Tức là trong tình hình dịch bệnh khẩn cấp, nguồn vaccine có được phải được tập trung nhập vào, tổ chức quản lý, phân phối, tổ chức tiêm "đúng người, đúng thời gian, đúng vị trí" miễn phí, theo dẫn dắt của khoa học phòng chống dịch trên thực tế,  bất kể khả năng chi trả của người dân ra sao! Nghĩa là, trong phòng chống khẩn cấp sự lây lan của dịch, nhà nước phải sử dụng hệ thống nhân lực y tế có được cho lợi ích cao nhất bảo vệ sức khỏe toàn dân trước nguy cơ tàn phá của dịch bệnh! Không thể và không có cơ sở khoa học nào để cho "thị trường tham gia điều tiết" nhân lực y tế theo mục tiêu thương mại khi dịch bệnh đang diễn ra nguy cấp! Để tình trạng hệ thống y tế, dù chỉ là một phần, trước tình trạng dịch bệnh lan tràn lại chay theo phục vụ "làm kinh tế, tối đa hóa lợi ích thương mại", thì về mặt đạo đức là chắc chắn không thể chấp nhận được, bất kể quan điểm phán xét đến từ đâu! Còn về tác động xã hội, thì nguy cơ gây ra hậu quả khôn lường là khó tránh khỏi! Đâu chỉ Việt Nam nói không với tiêm chủng dịch vụ phòng COVID-19 Bởi thế, khi có vaccine phòng COVID-19 đầu năm nay, không nước nào là không làm danh sách ưu tiên được tiêm theo khuyến cáo của khoa học dịch tễ học, rồi thực hiện điều chỉnh dần theo thời gian khi vaccine có sẵn hơn, phù hợp với diễn biến thực tế dịch bệnh! Trong mọi phiên bản "đối tượng ưu tiên" đó, không có chỗ cho mục tiêu "làm kinh tế", không mảy may nhắc đến "dành cho người có khả năng chi trả cao hơn"! Không nước nào, lại tổ chức thực hiện "tiêm chủng thu phí" để chống dịch COVID-19", với giải thích "tiêm chủng dịch vụ" giúp  người dân "dễ tiếp cận hơn", giúp tiêm nhanh, tiêm nhiều, sớm đạt ngưỡng tạo miễn dịch cộng đồng bằng vaccine! Bởi sự "mất tiền" từ "tiêm miễn phí" này, thực ra, là chẳng mất gì cả! Trong khi "được" là toàn hệ thống nguồn lực y tế, tập trung dưới tay nhà nước, nhất thể tạo nên sức mạnh tổng hợp đi theo một kế hoạch chống dịch dẫn đường bởi khoa học dịch tễ học! Còn "lãi" từ "tiêm chủng thu phí" chẳng bù được cho việc làm trầm trọng thêm sự thiết hụt vaccine trong tình hình hiện nay, nhất là nếu để xẩy ra tình trạng không đáp ứng kịp thời cho cho nhu cầu chống dịch khẩn cấp (Nơi cần nhất, người cần nhất, lại không có vaccine)! "Lãi" trong tổ chức tiêm vaccine dịch vụ có lớn đến đâu chăng nữa, cũng chẳng thể nào so được với núi phí tổn bỏ ra từ sự chậm trễ kiểm soát dịch bệnh, để xẩy ra tình trạng rối nhiễu hệ thống y tế trước yêu cầu đặt ra từ công tác phòng chống dịch bệnh khẩn cấp! Mỹ, nơi ra đời vaccine sớm nhất phòng chống COVID-19, nơi lực lượng y tế tư nhân còn mạnh hơn cả y tế công, đã làm như thế! (TLTK 1).  Các nước có nền kinh tế thị trường điển hình, Anh, Pháp Đức, Nhật... đều làm như thế! Họ, cũng như Việt nam cho đến lúc này, nhất nhất đều tổ chức tiêm vaccine miễn phí! Thay cho lời kết Bởi thế, mặc dù tại kỳ họp quốc hội kết thúc tuần trước, một đại biểu kiến nghị "mở tiêm dịch vụ để người dân tiếp cận vaccine" (TLTK 2), mặc dù trên truyền thông đại chúng cũng có ý kiến ủng hộ, tôi vẫn tin rằng, Bộ Y tế sẽ luôn kiên định với chủ trương "tiêm vaccine miễn phí" cho toàn dân, theo sự ưu tiên chỉ đường bởi khoa học dịch tễ học! Còn muốn tiêm nhanh, tiêm nhiều, muốn dân dễ tiếp cận hơn, thì có nhiều cách đơn giản hơn, thiết thực hơn, dễ dàng nhanh chóng hơn, và lợi ích đưa lại cũng lớn hơn rất nhiều cho công tác phòng chống dịch COVID-19, so với cách đề cập "thương mại hóa" công tác tiêm chủng! Không khó để chỉ ra những cách làm thiết thực đó! TS Trần Tuấn - Trung tâm Nghiên cứu và Đào tạo Phát triển Cộng đồng (RTCCD) (Theo Đất Việt)